BUITENSPELEN – belangrijk maar niet vanzelfsprekend

In deze blog duiken we opnieuw wat dieper in op buitenspelen. Waarom is het goed voor kinderen en hoe zit het eigenlijk met het buitenspeelgedrag? Daalt het nog steeds? Is er een verschil tussen stad en platteland? Wat doen scholen en kinderopvangorganisaties? We zochten het uit...

Lekker naar buiten

Misschien ken je het nog van vroeger. Uit de tijd dat er geen schermpjes waren, dat slechts één of twee klasgenoten een spelcomputer hadden en dat op tv niet veel te zien was. Ten minste, als je 40 jaar of ouder bent, is er een grote kans dat je dit beeld herkent.

Goed, wat ging je dan doen? Juist: buitenspelen. Tenminste, als ik naar mezelf kijk. We speelden vroeger veel meer buiten. En dat is niet een nostalgisch verlangen, maar het zijn harde feiten. Er wordt veel onderzoek gedaan naar het speelgedrag van kinderen en ook specifiek het buitenspelen. Bijvoorbeeld door Jantje Beton. Deze stichting zet zich in voor meer speelplekken die toegankelijk, avontuurlijk, inspirerend en bovenal veilig zijn.

Elke twee jaar voert Jantje Beton het ‘Onderzoek Buitenspelen’ uit. En daaruit blijkt al jaren dat steeds minder kinderen buiten spelen. Het meest recente onderzoek was in 2024. Daaruit bleek opnieuw dat kinderen minder buitenspelen.

Dit waren enkele van de belangrijkste conclusies van het Jantje Beton onderzoek:

• 416.000 kinderen spelen in hun vrije tijd nooit of bijna nooit buiten zonder volwassene (dit waren 260.000 kinderen in 2022)
• Sinds 2022 is het aantal kinderen dat elke dag buitenspeelt in hun vrije tijd zonder volwassene gehalveerd (van 25% naar 13%).
• Het aantal uur dat kinderen gemiddeld per week buitenspelen op school, BSO en in de vrije tijd is met 2,5 uur afgenomen sinds 2022.

Dit zijn cijfers waar die op veel vlakken alarmbellen doen rinkelen. Want was het ook niet zo dat kinderen überhaupt steeds minder bewegen en dat dat ten koste gaat van hun motorische ontwikkeling? Juist.

Bovendien is buitenspelen op heel veel vlakken heel goed voor kinderen. Daarover leggen we hieronder meer uit. Dan begrijpen we ook beter waarom het zo ontzettend jammer is dat er minder buiten wordt gespeeld.

Waarom is buitenspelen zo belangrijk?

Buitenspelen is meer dan gewoon een leuke bezigheid. Zoveel is ondertussen wel duidelijk. Natuurlijk staat het feit dat het leuk is op de eerste plaats. Daarnaast is het volgens veel deskundigen een onmisbaar onderdeel van een gezonde kindertijd.
Rennen, klimmen, duiken, springen, vallen, opstaan en weer doorgaan. Het zijn allemaal manieren waarop kinderen de wereld om zich heen leren begrijpen. En dat gaat dus verder dan alleen maar plezier maken, al begint het daar wel mee.

Ontwikkeling

Door buiten te spelen ontwikkelen kinderen hun motoriek, zelfvertrouwen en sociale vaardigheden. Ze leren risico’s inschatten en samenwerken met andere kinderen. Daarbij kunnen ze hun fantasie de vrije loop laten, waar ze heel veel van leren. Ook mentaal en emotioneel heeft buitenspelen een positieve invloed: frisse lucht en beweging helpen om hoofd en hart in balans te houden. We leggen hieronder uit op welke vlakken buitenspelen goed is voor kinderen.

De fysieke voordelen van buitenspelen

Een doorsnee kind zit vol energie. Heerlijke ongecompliceerde energie die ze hard nodig hebben. Hun lichaam is volop in ontwikkeling en heeft beweging nodig om te groeien. Door dagelijks actief te zijn, bouwen kinderen niet alleen sterke spieren op, maar werken ze ook spelenderwijs aan hun evenwicht, coördinatie en motorische vaardigheden.
Buitenspelen is daarbij een van de meest natuurlijke manieren van bewegen. Rennen, klimmen, springen, balanceren… het zijn allemaal bewegingsvormen die goed zijn voor kinderen. Ze hebben er veel fysieke voordelen mee.

Buitenspelen versterkt sociale vaardigheden

Buitenspelen draait niet alleen om bewegen, maar ook om ontmoeten. Zodra kinderen samen buiten spelen, ontstaan er vanzelf sociale situaties: wie mag er eerst? Wat gaan we doen? Hoe lossen we dit op? Door met andere kinderen te spelen, leren ze samenwerken, communiceren en hun plek vinden binnen een groep. Speelhuisjes en rollenspellen bieden hierbij extra kansen. Ze nodigen uit tot fantasie en samenspel: vandaag zijn we bakker en klant, morgen een familie op vakantie. Door samen verhalen te verzinnen en rollen te verdelen, leren kinderen zich inleven in anderen. Ze ontdekken hoe het is om te luisteren, leiding te nemen of juist te volgen. Hun sociale vaardigheden ontwikkelen zich daardoor. Eerder schreven we ook al over waarom ‘doen alsof’ goed is voor kinderen.

Spelenderwijs slimmer: cognitieve voordelen van buitenspelen

Buitenspelen prikkelt niet alleen het lichaam, maar ook het brein. Buiten is de wereld nét iets minder voorspelbaar – en dat is precies wat kinderen nodig hebben om te leren denken, ontdekken en creatief te zijn. In de natuur en buitenruimte worden kinderen voortdurend uitgedaagd om zelf oplossingen te vinden. Wat gebeurt er als ik dit takje in het water gooi? Hoe krijg ik die moddersoep precies zoals ik wil? Buiten zijn er geen vaste regels of instructies – en juist daardoor wordt hun probleemoplossend vermogen geprikkeld. Speelgoed dat ruimte laat voor fantasie, zoals een modderkeuken, nodigt uit tot experimenteren. Met zand, water, blaadjes en steentjes bereiden kinderen de meest creatieve 'maaltijden'. En ondertussen oefenen ze met plannen maken, keuzes afwegen en zelfstandig denken.

Ook waterbanen zijn een geweldig voorbeeld. Terwijl kinderen spelen met stromend water, ontdekken ze spelenderwijs natuurkundige principes zoals zwaartekracht, snelheid en richting. Niet vanuit een boekje, maar door te doen, te proberen en te leren van wat er gebeurt. Deze vorm van spel helpt kinderen om verbanden te leggen, logisch te denken en nieuwsgierig te blijven. En dat vormt de basis voor leren – nu én later.

Verschillen stad en platteland

Ja, er is met buitenspelen een verschil tussen kinderen die in de stad wonen en kinderen op het platteland. Dat is onderzocht. Onder andere door de Jantje Beton Stichting. Dat vinden we goed om op te merken.

Dit zijn enkele verschillen:

• Kinderen in niet-stedelijke gebieden spelen namelijk gemiddeld 3 uur per week méér buiten (10,3 uur per week) dan het gemiddelde kind (7,2 uur per week).
• 22% van de kinderen in niet-stedelijke gebieden speelt dagelijks buiten zonder volwassene, vergeleken met het landelijke gemiddelde van 13%.
• 45% van de kinderen in niet-stedelijke gebieden bepaalt zelf of ze buiten spelen, vergeleken met gemiddeld 28%.

Daarnaast vervaren kinderen kinderen ook een ander gevoel van veiligheid als ze in een stedelijk gebied wonen.

• In zeer sterk stedelijke gebieden heeft 47% van de kinderen weleens het gevoel dat hun speelplek gevaarlijk is, terwijl het landelijke gemiddelde 35% is.
• 14% van de kinderen in zeer sterk stedelijke gebieden mag niet zonder volwassene buiten spelen, vergeleken met 7% gemiddeld.
• Ouders in zeer sterk stedelijke gebieden ervaren vaker het buitenspelen van hun kind als gevaarlijk: 1 op de 9 ouders tegenover het landelijk gemiddelde van 1 op de 17 ouders.

Uit deze cijfers blijkt dat kinderen op het platteland meer speelvrijheid hebben. Ze spelen niet alleen meer buiten, maar ervaren het ook als veiliger. Daarom is het belangrijk dat er voldoende veilige speelplekken voor kinderen blijven komen. Het grootste gedeelte van de kinderen woont namelijk toch in stedelijk gebied. Juist daar is het belangrijk dat ze er veilig op uit kunnen trekken.
Wat we zien is dat ook scholen, kinderopvangorganisaties en BSO’s steeds meer inzetten op buitenspelen en bewegen voor kinderen. Dat kan helpen om de achterstand in te halen. Daarover hieronder meer.

Wat kunnen scholen en BSO’s betekenen?

Op de kinderopvang, de BSO en scholen is bekend dat buitenspelen en beweging essentieel zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Deze organisaties nemen daar dan ook vaak een actieve rol in. Er is een duidelijke trend zichtbaar waarin kinderopvangorganisaties bewust kiezen voor een ‘natuurlijkere’ benadering: opvangplekken waar kinderen dagelijks buiten zijn, zelfs bij minder goed weer, en waar natuurbeleving en vrij spel centraal staan. Denk aan BSO’s met een bos als achtertuin, een eigen moestuin of speelplaatsen die zijn ingericht met boomstammen, zand, water en losse materialen in plaats van vaste speeltoestellen.
Ook beweging krijgt steeds vaker structureel aandacht. Er moet ruimte zijn voor rennen, klimmen, bouwen en ontdekken. Deze beweging sluit aan bij maatschappelijke zorgen over toenemende schermtijd, overprikkeling en bewegingsarmoede bij kinderen. Nederlandse kinderen brengen gemiddeld rond de 65 uur per maand door op de kindervang. De organisaties leveren dus een belangrijke bijdrage als het gaat om buitenspelen of bewegen in het algemeen. In dat opzicht is het goed dat er steeds meer aandacht aan besteed wordt. Elk extra uurtje buitenspelen of bewegen is meegenomen.

Wat doet Jindl?

Bij Jindl proberen we kinderen én volwassenen in beweging te krijgen. Buitenspelen is daarbij een belangrijk onderdeel. En buitenspeelgoed kan daarbij helpen. We proberen er met de juiste producten voor te zorgen dat kinderen thuis, maar ook op de kinderopvang
We zijn ons er terdege van bewust dat buitenspelen niet altijd gepaard gaat met ‘spullen’. Gewoon verstoppertje, tikkertje een balspel of andere activiteiten kunnen bijna altijd. Toch zien we dat kinderen met bijvoorbeeld een modderkeuken, waterbaan of een speelhuisje vaker geneigd zijn om buiten te spelen. Ook als er geen andere kinderen in de buurt zijn. zo kunnen we bijdragen aan het stimuleren van buitenspelen. Alle kleine beetjes helpen, wat ons betreft.

Conclusie

Buitenspelen is niet alleen een bron van plezier, maar essentieel voor de gezonde ontwikkeling van kinderen. Hoewel het steeds minder vanzelfsprekend lijkt, tonen de cijfers aan dat juist nu extra aandacht nodig is om kinderen vaker naar buiten te krijgen. Zeker kinderen in stedelijke gebieden hebben het lastiger door minder (veilige) speelruimte en, waardoor zij minder vaak en minder zelfstandig buiten spelen. Gelukkig groeit het bewustzijn bij scholen, kinderopvang en BSO’s om actief bij te dragen aan meer natuurlijke en uitdagende speelomgevingen. Ook thuis kunnen ouders dit ondersteunen met speelse en uitnodigende materialen. Want elk extra moment buitenspelen maakt kinderen fysiek gezonder, sociaal vaardiger en creatiever. Zo leggen we samen de basis voor een gezonde, gelukkige en evenwichtige volgende generatie.