Wat is sociaal emotionele ontwikkeling?

Je ziet het vast wel eens voorbijkomen bij sommige producten. 'Goed voor de sociaal -emotionele ontwikkeling'. Dat klinkt natuurlijk bij voorbaat als iets dat goed is, maar wat houdt het nu precies in? En welk soort speelgoed draagt bij aan de sociaal-emotionele ontwikkeling? Tijd om daar eens in te duiken.

Wat is sociaal-emotionele ontwikkeling?

Sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen is erg belangrijk in hun algehele ontwikkeling. Een cruciale bouwsteen zelfs. Het vormt de basis voor het ontwikkelen van gezonde relaties, veerkracht, zelfbewustzijn en empathie.

Sociaal-emotionele ontwikkeling verwijst in het algemeen naar de manier waarop kinderen leren om:

• Emoties te herkennen en te reguleren: begrijpen wat ze voelen, waarom ze het voelen, en hoe ze hiermee kunnen omgaan.
• Sociale interacties aan te gaan: relaties op te bouwen, samen te werken, conflicten op te lossen en effectief te communiceren.
• Zelfbewustzijn te ontwikkelen: zichzelf leren begrijpen.
• Empathie te tonen: het perspectief van anderen begrijpen en zich inleven in hun gevoelens.

Deze vaardigheden zijn belangrijk, zo niet essentieel, in ons leven binnen de maatschappij. Kinderen met een gezonde sociaal-emotionele ontwikkeling voelen zich vaak beter thuis op school, bouwen betere relaties op en groeien uit tot veerkrachtige volwassenen. Althans dat is wat onderzoekers in het algemeen constateren. 

Wat zijn de fasen van sociaal-emotionele ontwikkeling?

In je jeugd doorloop je verschillende sociaal-emotionele ontwikkelingfases. Hieronder zetten we de belangrijkste mijlpalen op een rijtje. We benadrukken hierbij dat, gelukkig, elk kind anders is en dat iedereen zich op z'n eigen tempo ontwikkeld. Wat je hieronder leest zijn gemiddelden zoals onderzoekers die beschreven hebben.

De sociaal-emotionele ontwikkelingsfases zijn als volgt:

1. Baby’s (0-1 jaar)

• Ontwikkeling basisvertrouwen. Baby’s bouwen een gevoel van veiligheid op door de band met hun verzorgers; vaak de vader en moeder. Een actieve en liefdevolle benadering helpt ze bij het ontwikkelen van vertrouwen in anderen.
• Expressie van emoties. Baby’s gaan basisemoties zoals blijheid, verdriet, boosheid en angst tonen.

2. Peuters (1-3 jaar)

• Groei zelfbewustzijn. Peuters beginnen zichzelf te herkennen als een individu. Dit is de periode waarin ze "nee" zeggen en hun onafhankelijkheid verkennen.
• Eerste sociale vaardigheden. Peuters leren om te delen, samen te spelen en eenvoudige regels te begrijpen.

3. Kleuters (4-6 jaar)

• Empathie ontwikkelen. Kleuters beginnen zich in te leven in anderen en tonen begrip voor de gevoelens van leeftijdsgenoten.
• Complexere emoties. Naast basisemoties leren kleuters  gevoelens zoals schaamte, schuld en trots te begrijpen.

4. Schoolkinderen (6-12 jaar)

• Groepsdynamiek begrijpen. Vriendschappen worden belangrijker en kinderen leren samenwerken en omgaan met groepsdruk.
• Probleemoplossend vermogen. Kinderen ontwikkelen vaardigheden om conflicten zelfstandig op te lossen en compromissen te sluiten.

5. Adolescenten (12-18 jaar)

• Identiteit ontwikkelen. Tieners zijn bezig met het ontdekken van wie ze zijn en hoe ze zich verhouden tot anderen.
• Complexe sociale relaties. Adolescenten  verdiepen relaties, leren omgaan met romantische gevoelens en navigeren door sociale verwachtingen.

Welke factoren beïnvloeden de sociaal-emotionele ontwikkeling?

De ontwikkeling van sociaal-emotionele vaardigheden wordt beïnvloed door meerdere factoren. Hieronder vatten we ze samen: 

1. Hechting: een veilige hechtingsrelatie met ouders/verzorgers vormt de basis voor emotionele veiligheid.
2. Omgeving: een stabiele, stimulerende omgeving biedt kinderen de ruimte om te groeien.
3. Persoonlijkheid: elk kind is uniek, en hun temperament kan bepalen hoe ze reageren op sociale en emotionele uitdagingen.
4. Modelgedrag: kinderen leren door observatie. Hoe ouders en verzorgers omgaan met emoties en sociale interacties, beïnvloedt hun gedrag.
5. Cultuur en normen: sociale verwachtingen en normen in een gezin of gemeenschap hebben een impact op de ontwikkeling.

Hoe draag je als volwassene bij aan de sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind?

Als ouder of opvoeder kun je bijdragen aan een gezonde sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. Hoe? Hieronder geven we dat weer.  

Creëer een veilige basis

Kinderen hebben een veilige omgeving nodig waarin ze zich geliefd en geaccepteerd voelen. Niet alleen fysiek, maar ook emotioneel. Troost je kind als die verdrietig is, luister naar hun zorgen en moedig ze aan om emoties te uiten.

Leer kinderen emoties te begrijpen

Help kinderen hun gevoelens te herkennen en te benoemen. Zeg bijvoorbeeld: "Ik zie dat je boos bent omdat je speelgoed is afgenomen. Dat is vervelend." Dit helpt hen hun emoties te begrijpen en te reguleren.

Moedig sociale interactie aan

Stimuleer vriendschappen door speelafspraken te organiseren en samenwerkingsspelletjes te spelen. Help kinderen om problemen op te lossen door vragen te stellen zoals: "Hoe denk je dat je dit samen kunt oplossen?"

Geef het goede voorbeeld

Kinderen kijken naar jou om te leren hoe ze met emoties en sociale situaties moeten omgaan. Laat zien hoe je conflicten rustig oplost, empathie toont en je eigen emoties reguleert.

Stimuleer zelfstandigheid

Geef kinderen de ruimte om zelfstandig sociale situaties aan te gaan. Moedig hen aan om problemen zelf op te lossen, maar blijf beschikbaar om te helpen als dat nodig is.

Bespreek sociale uitdagingen

Praat met kinderen over hoe ze kunnen omgaan met pesten, groepsdruk en andere sociale uitdagingen. Door dit te bespreken, geef je ze handvatten om zelfverzekerd te handelen.

Leer om te gaan met falen

Een essentieel onderdeel van sociaal-emotionele ontwikkeling is leren omgaan met tegenslagen. Falen is niet alleen onvermijdelijk, het is ook leerzaam. Door kinderen te laten zien dat het oké is om fouten te maken en hen te ondersteunen bij het vinden van oplossingen, help je hen met het opbouwen van hun veerkracht. Veerkrachtige kinderen kunnen beter omgaan met stress, teleurstellingen en veranderingen.

De sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen is een doorlopend proces dat begint bij de geboorte en doorgaat tot in de volwassenheid. Als ouder, verzorger of opvoeder speel je een belangrijke rol in het ondersteunen van deze ontwikkeling. Door kinderen liefde, geduld en de juiste tools te bieden, help je ze om emotioneel veerkrachtig en sociaal vaardig op te groeien.

Wek speelgoed draagt bij aan de sociaal emotionele ontwikkeling van kinderen?

Spelen is goed voor de ontwikkeling van kinderen. Dat is algemeen bekend. Maar welk speelgoed is ook goed voor de ontwikkeling van de sociaal emotionele ontwikkeling van kinderen? We zetten de soorten speelgoed hier voor je op een rijtje.

Speelgoed voor rollenspellen

Met bijvoorbeeld poppen en knuffels zijn kinderen geneigd hun gevoelens te uiten en situaties na te spelen. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld speelgoedkeukentjes.

Daarnaast is bijvoorbeeld een speelgoed dokterskoffer wat een rollenspel stimuleert. Hierbij komen empathie en verzorgend gedrag naar voren.

Bouwspeelgoed om samen te bouwen

Samen spelen is leuk en dus ook goed voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. En samen spelen kan heel goed met houten blokken of bijvoorbeeld magnetisch speelgoed. Samen de mooiste bouwwerken maken vereist dat je écht samenwerkt. En spelenderwijs leer je dat zo.

Knutselen en creatief bezig zijn

Door te knutselen en creatief bezig te zijn leren kinderen hun gevoelens te uiten. Denk hierbij aan schilderen of kleien. Ook een speelgoed muziekinstrument kan helpen bij de emotionele expressie. 

Klim- en klauterspeelgoed en buitenspeelgoed

Klim- en klauterspeelgoed leent net als buitenspeelgoed heel goed om samen mee te spelen. Zo hebben kinderen op een speelse manier sociale interactie. Denk bijvoorbeeld aan spelen in een zandbak of met andere speeltoestellen. Daarnaast zijn klimrekken voor binnen goed voor het zelfvertrouwen en lichaamsbewustzijn. Kinderen leren wat ze wel en niet kunnen. Datzelfde geldt voor foamblokken. Door bijvoorbeeld te kiezen voor een trap met glijbaan gaan kinderen al op jonge leeftijd leren om te obstakels te nemen en leren hun mogelijkheden zo al vroeg kennen. 

Leertoren

Een andere voorbeeld, dat niet echt speelgoed, maar meer een meubelstuk is een leertoren. Met een leertoren zorg je er voor dat je eenvoudig samen kunt koken, bakken of knutselen aan bijvoorbeeld een aanrecht. Dat stimuleert de communicatie en samenwerking. En bovendien is het gewoon geweldige quality time samen met je (klein)kind. 

Conclusie

Hierboven beschreven we wat sociaal-emotionele ontwikkeling bij kinderen is, wat je er aan kunt doen om dit tot bloei te laten komen en welk speelgoed daarbij een bijdrage kan leveren. Nogmaals benadrukken we dat ieder kind zich in z'n eigen tempo ontwikkelt en dat we dat niet uit het oog mogen verliezen.