Wat is een Montessori opvoeding? Alles wat je moet weten

Montessori hoor je steeds vaker voorbijkomen. Veel ouders zijn nieuwsgierig naar wat het precies inhoudt en waarom dit zo populair is geworden. In dit artikel leggen we uit wat een Montessori opvoeding inhoudt, bespreken we de belangrijkste principes, en geven we praktische voorbeelden hoe je dit thuis kunt toepassen.

Eerst nog even een persoonlijke noot. Toen we jaren geleden begonnen met Jindl, wisten we eigenlijk direct dat Montessori speelgoed en de Montessori methode ons erg aansprak. De reden daarvoor is dat we het leuk vonden en vinden om te zien hoe kinderen uit zichzelf al heel veel kunnen. We zagen dat tijdens verschillende fotoshoots van onze producten vaak terugkomen. Als we bijvoorbeeld een klimrek of een leertoren neerzetten, weten de meeste kinderen direct wat hen te doen staat. Dat geldt ook voor dingen als een stapeltoren, speelgoed stoffer en blik of sorteerspelletjes. Dat intrigeert. Daarom hebben we ons de laatste jaren steeds meer verdiept in Montessori. Het is zelfs zo dat we daar bij het toevoegen van nieuwe producten aan ons assortiment ook rekening mee houden. Wat kunnen we kinderen bieden waarmee ze zelf nieuwe dingen kunnen ontdekken. De meest recente voorbeelden daarvan zijn de Jindl leertoren (bij het aanrecht kunnen), Jindl klimrekken (motorische ontwikkeling op eigen tempo) en de Jindl modderkeuken (avonturen beleven).

Hieronder duiken we dieper in op de Montessori methode. 

Wat betekent ‘Montessori’ precies?

Eerst nog weer even de basis. Wat is Montessori ook alweer? 

De Montessori-methode dankt haar naam aan Maria Montessori (1870-1952), een Italiaanse arts en pedagoog. Zij ontwikkelde haar filosofie vanuit het idee dat kinderen zichzelf kunnen onderwijzen als ze de vrijheid krijgen om hun natuurlijke nieuwsgierigheid te volgen. De zin ‘Help mij het zelf te doen’, keert daarbij steeds terug. 

Centraal in haar aanpak staat het respect voor het kind als zelfstandig individu. Volgens Montessori ontdekken kinderen de wereld vooral zelf. Je moet ze daarvoor alleen wel de juiste omgeving bieden. Als je dat doet, kunnen kinderen de vrijheid krijgen om binnen duidelijke grenzen zelfstandig keuzes te maken en hun interesses te volgen. Bij Jindl vinden we de Montessori aanpak heel interessant. Veel van onze producten kun je dan ook scharen onder Montessori speelgoed of het heeft daar raakvlakken mee. Het brengt kinderen in beweging. Zowel lichamelijk als in de vorm van het nemen van initiatief of ontwikkelen van nieuwsgierigheid. 

Wat is een Montessori opvoeding?

Nu we weer even opgefrist hebben wat ‘Montessori’ precies is, gaan we door met de Montessori opvoeding. Want de Montessori methode kun je ook heel goed doorvoeren in de opvoeding van kinderen.

Een Montessori-opvoeding is gebaseerd op de ideeën van Maria Montessori. Het draait bij een Montessori opvoeding om het stimuleren van de zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en natuurlijke nieuwsgierigheid van kinderen. Ze krijgen de ruimte om in hun eigen tempo te leren via spel en praktische activiteiten in een voorbereide, rustige omgeving. De rol van de volwassene is hierbij begeleidend in plaats van leidend. 

Hieronder beschrijven we de vier kernprincipes die bij een montessori-opvoeding passen. 

De kernprincipes van een Montessori opvoeding

Er zijn vier basisprincipes in de Montessori-methode en daarmee ook in een Montessori opvoeding:

1. Zelfstandigheid stimuleren

Kinderen worden gestimuleerd om zoveel mogelijk zelf te doen. Dit vergroot hun zelfvertrouwen en maakt ze onafhankelijker. Door het zelf te doen leren ze bovendien sneller. 

2. Vrijheid binnen duidelijke grenzen

Montessori betekent niet onbeperkte vrijheid. Kinderen krijgen duidelijke kaders waarbinnen ze zelf hun activiteiten mogen kiezen. Deze afspraken maak je samen. Dat kan bijvoorbeeld een afspraak zijn als: leg het speelgoed of materiaal dat je gebruikt hebt weer terug op de plek als je met wat anders gaat spelen. 

3. Voorbereide omgeving

Een overzichtelijke, aantrekkelijke en functionele ruimte zorgt ervoor dat kinderen zelfstandig kunnen handelen. Denk bijvoorbeeld aan speelgoed dat binnen handbereik ligt met bijvoorbeeld aangepast meubilair zoals Montessori speelgoedkasten. 

4. Sensorisch leren

Bij Montessori speelt zintuiglijk ervaren een grote rol. Speelgoed en leermaterialen zijn gericht op het ontdekken en begrijpen van vormen, kleuren, geluiden en texturen.

Bekijk hier voorbeelden van sensorisch speelgoed. 

Wat kun je thuis per ruimte doen?

Een van de pijlers voor een Montessori opvoeding is zoals je hierboven las: een ‘voorbereide omgeving'. Daar duiken we graag wat dieper in door je uit te leggen wat je per ruimte zou kunnen doen. 

Woon- en speelruimte

• Zorg voor weinig speelgoed tegelijk, wissel speelgoed regelmatig.
• Kies overzichtelijke opbergkasten zodat kinderen zelf speelgoed kunnen pakken én opruimen.

Keuken

• Gebruik een leertoren zodat kinderen veilig mee kunnen helpen aan het aanrecht.
• Laat kinderen zoveel mogelijk helpen bij koken en opruimen.

Slaapkamer

• Plaats een laag bed zodat je kind zelf kan in- en uitstappen. We noemen dit ook wel een Montessori vloerbed.
• Zorg dat je kind zelf kleding kan uitkiezen en aantrekken. Dit kan bijvoorbeeld met een Montessori kledingkast.

Montessori vs traditionele opvoeding: de grootste verschillen

De Montessori-opvoeding verschilt op meerdere vlakken van de traditionele opvoedstijl. De grootste verschillen behandelen we hieronder in algemene zin. 

Waar de traditionele opvoeding vaak autoritair van aard is en sterk leunt op regels, kiest de Montessori-methode voor een begeleidende aanpak met vrijheid binnen duidelijke kaders. Ook de leeromgeving speelt hierbij een belangrijke rol. In een Montessori-omgeving staat het kind centraal en krijgt het de ruimte om zelfstandig te ontdekken en leren, terwijl in een traditionele setting de volwassene meestal de leiding neemt en het leerproces aanstuurt. 

Het is wel belangrijk om te vermelden dat er uiteraard verschillende opvoedstijlen zijn. Vaak zien we dan ook verschillende opvoedmethoden door elkaar heen lopen. En dat is natuurlijk geen probleem. Het is ook mogelijk om enkele elementen van een Montessori opvoedstijl te omarmen en die toe te passen. Veel opvoeders doen dat ook al van nature. 

Wat betreft speelgoed kiest de Montessori-aanpak bewust voor een beperkt aanbod van educatief en vaak natuurlijk materiaal dat uitnodigt tot geconcentreerd spel en leren. In traditionele opvoeding is het speelgoedaanbod vaak breder en meer gericht op recreatie. 

Tot slot wordt in de Montessori-opvoeding veel nadruk gelegd op het stimuleren van zelfstandigheid vanaf jonge leeftijd, terwijl in een traditionele opvoeding kinderen hier doorgaans minder snel toe worden aangemoedigd.

Voordelen en uitdagingen

Een Montessori opvoeding kent voordelen, maar ook uitdagingen. Hieronder zetten we ze voor je op een rijtje. 

Voordelen:

• Kinderen ontwikkelen zelfstandigheid, zelfvertrouwen en betere concentratie.
• Montessori-kinderen leren makkelijker keuzes maken en problemen oplossen.
  

Uitdagingen:

• Het vereist een consequente houding van ouders en verzorgers.
• Je moet leren balanceren tussen vrijheid geven en duidelijke grenzen stellen.

Veelgestelde vragen over Montessori opvoeding

Vanaf welke leeftijd kun je beginnen met Montessori?
Montessori kan al vanaf de geboorte worden toegepast, maar is vooral effectief vanaf ongeveer 12–18 maanden.

Is Montessori geschikt voor elk kind?
In principe wel, hoewel sommige kinderen baat hebben bij meer structuur. Je kunt Montessori ook gedeeltelijk toepassen.

Kan Montessori gecombineerd worden met andere opvoedstijlen?
Ja, veel ouders pikken er tijdens de opvoeding (bewust of onbewust) Montessori elementen uit.  Dat kan heel goed samen gaan met andere opvoedstijlen. 

Samenvattend

Een Montessori-opvoeding is een kindgerichte benadering waarbij zelfstandigheid, nieuwsgierigheid en eigen initiatief centraal staan. De methode, ontwikkeld door Maria Montessori, gaat ervan uit dat kinderen van nature willen leren mits ze daarvoor de juiste omgeving krijgen. In plaats van regels op te leggen, begeleiden ouders en opvoeders het kind binnen duidelijke grenzen. Zo kunnen ze zelf keuzes maken en leren op eigen tempo.

Kenmerkend voor een Montessori-opvoeding is een rustige, overzichtelijke leefomgeving met educatief speelgoed, vaak van natuurlijke materialen. Elke ruimte in huis – van woonkamer tot keuken en slaapkamer – kan zo ingericht worden dat het kind zelfstandig kan handelen. Speelgoed en meubels worden afgestemd op wat het kind zelf kan pakken, gebruiken of opruimen. Denk bijvoorbeeld aan een leertoren in de keuken of een laag bed in de slaapkamer.

In vergelijking met de traditionele opvoeding legt Montessori minder nadruk op regels en meer op begeleidende vrijheid. Dat vraagt wel een consequente houding van ouders: je moet enerzijds ruimte geven, maar ook duidelijke kaders bieden. Montessori is niet alles-of-niets; veel ouders combineren elementen van deze methode met andere opvoedstijlen. En dat is prima. Het gaat erom wat past bij jouw kind en gezin.